Son yenilenme tarihi: 16.10.2025
Son yenilenme tarihi: 28.11.2024
Son yenilenme tarihi: 6.1.2024
Aşağıda boş satıra kadar dosyalar yukarıdan aşağıya sıralı olarak derste gördüğümüz konularımızdır. Finale ve bütünlemeye tüm konular dahildir.
Son yenilenme tarihi: 16.5.2024
Son yenilenme tarihi: 26.6.2025
Son yenilenme tarihi: 14.11.2018
Makine Mühendisliği Bölümüne yıllar önce verdiğim derse ait dokümanlar bulunmaktadır.
n=2; A=[1 5;-2 3]; B=[0;2]; C=[1 1]; K=[11.1 12]; Kr=12.5;
t=sym('t')
komutunu çalıştırdıktan sonra, A matrisiniz her değiştiğinde A'yı düzenleyip aşağıdakikomut satırını çalıştırabilirsiniz. Unutmayınız, expm komutu matris olarak eksponansiyel alır, exp komutu ise skaler olarak.
A=[-2 4;1 -2];expm(A*t)
Son yenilenme tarihi: 12.7.2025
Makine Mühendisliği Bölümüne verilen derstir.
Dosyaları görüntülemekte sorun yaşıyorsanız muhtemelen cep veya tablet gibi cihazınızın izinleriyle ilgilidir. Fark etmemiş olabileceğiniz izin isteklerine dikkat ediniz.
Son yenilenme tarihi: 3.12.2024
Son yenilenme tarihi: 15.7.2024
Ders notlarının tamamı paylaşılabilecek biçimde değildir. Dersi de takip etmek şartıyla şu konu dosyalarını indirmeniz faydalı olacaktır:
Son yenilenme tarihi: 18.3.2021
Simülasyon dosyaları DC makine deneylerinin tamamı ve föylerde olmayanları için hazırlanmıştır. Bunlar MATLAB ya da Octave ile çalıştırılabilir. Octave ile çalışma oldukça yavaştır (MATLAB'ın 10-12 katı sürede) fakat yine de her birinin 2-3 dakikayı geçeceğini sanmıyorum.
Tüm DC makine deney simülasyon dosyaları
Simülasyonlarda hem histerezis etkisi hem de ksmen armatür reaksiyonu dikkate alınmıştır. Seri, şönt, kompund (ekelemeli ve çıkarmalı), yabancı uyartımlı, sabit mıknatıslı motor ve jeneratör modları dahildir.
BHisterezis.m
dosyası, histerezis etkisini dikkate almak için gereken bir dosyadır. Tek başına çalıştırmanız gerekmemektedir.
DCjenerator.m
dosyası gerekli ayarları yapılarak istenen tüm DC jeneratör deneyi için kullanılabilir.
DCmotor.m
dosyası gerekli ayarları yapılarak istenen tüm DC motor deneyi için kullanılabilir.
Ancak ayarları yapamayabileceğinizi düşünerek her bir bağlantı veya çalıştırma modu için doğrudan çalıştırabileceğiniz ayarları yapıp ayrı ayrı dosyalar halinde de paylaştım. Dosya isimlerinden anlaşılıyor.
Bunların her birini çalıştırıp grafikleri inceleyiniz. Grafik penceresindeki ve eksenlerindeki açıklamaları inceleyiniz.
Deney simülasyon programlarının kullanımını VİDEOLAR ile de izleyebilirsiniz:
DC Jeneratör Simülasyonları Kısım 1
DC Jeneratör Simülasyonları Kısım 2
DC Motor Simülasyonları Kısım 1
DC Motor Simülasyonları Kısım 2
Notlar büyük ölçüde rapor notlarına göre olacaktır. Ayrıca vize, final/bütünleme sınavları yapılmayacaktır. Şöyle ki:
Vize notu, TR-1, TR-2, DC-1 ve DC-2 rapor notları (10 üzerinden) toplamının 2,5 ile çarpımı
Final notu, raporsuz olan AC-0 ve AC-3 deneylerinden katıldıkları için 5'er puan ile DC-3, DC-4, DC-5, AC-1 ve AC-2 rapor notları toplamının 10/6 ile çarpımı olacaktır.
Bütünleme notu, yukarıdaki gibi hesaplanan notlarının düşük olmasına neden olan raporlarının doğru düzgün yeniden yazılıp getirilmesi halinde geçmesi için gereken notun verilmesi ya da yetersiz kalan notunun verilmesi şeklinde olacaktır.
Notlar muhtemelen 60 üzeri sınıf ortalamasına göre olacaktır.
Aksi söylenmedikçe her hafta deney olduğunu varsayarak devam etmelisiniz.
Deneylere, bu sitedeki ilgili föyü okumuş olarak, zamanında ve kendi grubunuzda geliniz. Raporlu deneylere gelirken ön çalışmanızı yazıp getiriniz. Ön çalışma, deneyin adı, amacı, teorik bilgi ve deneyin yapılışının sadece devre şemalarının, raporun başlangıcı biçiminde kendi el yazınızla yazılıp deneye gelirken getirilmesidir. Deney sonunda ön çalışmalarınız sizde kalacak, deneyin yapılışı ve sonuların değerlendirilmesi tamamlanmış olarak bir sonraki deneye gelirken getirilecektir.
Raporlarınızı poşet dosyaya koymak yerine zımbalayıp poşetsiz vermenizi tercih ederiz.
Linkler .pdf dosyaları için verilmiştir. doc dosyalarını isterseniz linklerdeki pdf uzantısını doc olarak değiştirmeyi deneyebilirsiniz. Ancak sunucumuz, doc dosyalarının indirilmesine izin vermediğini belirtmekle birlikte dosya küçükse izin vermektedir.
Psür = B*w
formülünü esas alan sürtünme katsayıları için ise şu matlab dosyasını indiriniz.Son yenilenme tarihi: 8.10.2025
Derse dair genel açıklamalar
Son yenilenme tarihi: 16.10.2025
2024-2025 eğitim-öğretim yılında Bitirme Projesi 1 dersi için vermeyi düşündüğüm proje konularının bir kısmı aşağıda verilmiştir. Projelerin HEPSİ TEK DÖNEMLİKTİR. Hem uygulamalı çalışma, hem de rapor hazırlanması şeklinde istiyorum. Rapor, uygulama tamamlandıktan sonra hazırlanmalıdır. Öğrencinin başarıyla çalıştıramadığı bir uygulamayla geçebilmesi için, uygulamanın makul bir tasarımla finaller başlamadan 1 hafta öncesine kadar tamamlanmış olarak gösterilmesini ve finaller bitinceye kadar, çalışmama nedeniyle ilgili tahminler, giderilmesi için yapılanlar ve sonuçlarıyla ilgili çok sayıda denemeyi anlatan gayri resmi nitelikte (ödev yazım kuralları aranmaksızın, el yazısı da olabilir) bir rapor verilmesini isterim. Bu çalışmayı geçmeye yeterli görüp görmeyeceğime bunlara göre karar verebilirim.
Buradaki konuların dışında konu öneriniz varsa görüşüp uygun bulunursa alınabilir.
Kontenjanlar (boşsa "○" , dolmuşsa "●" biçimlerinde gösterilmiştir. Ekipteki öğrenci sayısı da buradan anlaşılabilir.
Bir ivme sensörü, bir LED, bir zamanlayıcı ve bir batarya gibi çok basit bir devre ile hız gööstergesi yapılması istenmektedir. Ucuz bir iki eleman daha kullanılabilir. Motor şaftına eksenine dik düzlemde yapıştırılacak bu devredeki ivme sensörü, en dip noktadan geçişini algılayacak ve zamanlayıcı gecikmesinden sonra kısa bir puls şeklinde LED'i yakıp söndürecektir. Böylece LED, en dip noktadan hızıyla orantılı bir açısal konumda periyodik olarak yanıp söneceğinden, stroboflaştaki gibi duruyormuş gibi görünecektir. Böylece ibreli bir hız göstergesi gibi davranacaktır. Değişik hız seçenekleri için kademeleri, veya sadece belirli bir hız aralığında doğru ve hassas göstertme seçenekleri olacaktır. Bu cihazın ticari değeri şüpheli olsa da orijinal, eğlenceli ve öğretici bir proje olacağını düşünüyorum.
Dört motorlu uzaktan kumandalı bir uçaduran yapılması istenmektedir. Kendi ağırlığına ek olarak 200 gram daha taşıyabilmesi, dengeli biçimde uçabilmesi, gidip gelebilmesi, güvenli iniş yapabilmesi yeterlidir. Temel seviyedeki projede kamera ve görüntü işleme eklenmesi beklenmemektedir. Ancak bunları da eklemek isterseniz, görev paylaşımı baştan belli olacak şekilde ekip eleman sayısı artırılabilir.
İki tekerli ve düşey düzlemde yüksekliği olan bir araç yapılması istenmektedir. Araç uzaktan kumanda ile yönlendirilebilmeli, hem ilerleme hem de durma komutlarını yerine getirirken dengesini koruyabilmelidir. Denge çabasında salınım kaçınılmazdır. Ama salınım genliği ne kadar küçük sınırlarda tutulabilirse o kadar başarılı sayılacaktır.
Uzaktan kumandalı bir yüzeduran yapılması istenmektedir. Motor veya itici (thruster) sayısı size kalmış. Kendi ağırlığına ek olarak 500 gram daha taşıyabilmesi, dengeli biçimde suya dalıp yüzebilmesi, gidip gelebilmesi ve su yüzeyine çıkabilmesi yeterlidir.
Gücü, gerilimi ve hızı imkanlarınıza göre seçilebilecek bir BLDC motor yapmanız istenmektedir. Motorun sürücüsünü de yapacaksanız, görev dağılımı baştan belli olacak şekilde ekip öğrenci sayısı artırılabilir.
Elimizdeki 500 darbe/tur'luk bir encoder kullanılarak üretilen darbeler sayılacak/işlenecek ve hem pozisyon hem de hız bilgisi, yönüyle birlikte 16 bitlik dijital çıkış olarak verilecektir.
Güç değil ölçüm amaçlı sinyal doğrultucu gerekmektedir. AC gerilim önce -+5V sınırlarına düşürülüp sonra doğrultulacak ama diyotlardaki 0,6V gerilim düşümünden etkilenmeyecek. Doğrultucu devre opamplarla yapılabilmektedir.
Gerilim dalga şekli sinüzoidal olmayan bir periyodik sinyal ise çoğu ölçü aletinin gösterdiği ölçüm değeri yanlış olur. Gerçek etkin değer (true rms) ölçmenin yollarından birisi, bir PIC'in ADC'siyle gerilimin anlık değerlerini örnekleyerek uzun bir süre (1-2 s gibi) içinde bunların kare ortalamasını hesaplamaktır. İsteyen başka yollarla da tasarım yapabilir.
Yazılım projesidir. Aynı anda konuşan bir erkek ve bir kadının, ya da bir konuşma ve bir müzik seslerinin ayrıştırılması istenmektedir.
Bir programlama projesidir. Eğik açıdan görülen saha resmi üzerindeki dik kenar çizgileri yardımıyla resmin eğimi hesaplanıp herhangi bir noktayı (serbest vuruş noktası gibi) merkez kabul eden belirli bir yarıçapta (9m15cm baraj sınırı gibi) çember çizilmesi istenmektedir. Ayrıca belirli bir noktadan kenarlardan birine paralel çizgi (ofsayt sınırı gibi) çizilmesi de istenmektedir. Bu konu, üstten görünüşü verilen düzlemsel bir çizimin eğik bakış açısıyla çizimini (ve tam tersini) içermektedir.
Gözlük camı varken ve yokken morötesi (UV=ultraviyole) ölçümü yapılarak ne derece filtreleme yapıldığına göre gözlük kalitesi bir ekrana yazdırılacaktır. UV sensörün en hassas dalga boyu 300nm civarı olmalı ve hassasiyet sınırları yaklaşık 250-400nm aralığına yayılmış olmalıdır. Böyle bir UV sensör bulmanız zor olabilir. Projeyi kabullenmeden önce sensör bulup bulamayacağınızı ve maliyetinin uygunluğunu araştırınız.
Stroboflaş, ayarlanan frekansta yanıp sönen bir lamba demektir. Yüksek yanıp sönme hızları için genellikle neon lamba kullanılır. Günümüzde güç LED'leri de yeterli performansı verebilmektedir. Stroboflaş ile dönen bir tekere bakılırken, yanıp sönme frekansı dönüş frekansına eşitlenirse teker duruyormuş gibi görünür. İlkel şekli rot-balanscılar tarafından da kullanılan bu cihaz motor dönüş hızının görsel olarak ölçülmesi amacıyla kullanılacaktır. Yanıp sönme frekansı dakikadaki sayı cinsinden 4 rakamlı bir LCD ekranda gösterilecektir. Bu projenin olmazsa olmazı, BİNDE BİRden daha hassas ölçmesidir! Aksi halde hiç bir işe yaramayacaktır. Çünkü asenkron motor zaten çok dar bir hız aralığında çalışır ve küçük bir kayma farkı çok önemlidir. Ayrıca tecrübeli bir kulakla bile motor hızı yüzde birkaç hassasiyetle tahmin edilebilmektedir.
Kasaya gelen her bir bozuk para türünü doğru yerde hesaba katarak, kasada bozuk paraların her birinden kaçar adet olduğu bilgisi her işlemde güncellenmek üzere, belirli bir tutarda ödeme için gelen paranın üzerinin hangi bozuk paradan kaçar adet verileceğini hesaplayan ve bunlar için de dışarıya birer sinyal gönderen bir yazılımı istenmektedir. Mevcut bozuk para miktarı sıkıntılı olduğunda para üstü vermeyi kolaylaştırıcı önerilerde bulunabilmelidir ("1,50 TL'niz var mıydı?" gibi).
Bir numara dağıtma merkezli, üç hizmet noktalı, 4 (üçü hizmet noktalarında, biri ortada) sıra numarası göstergeli bir kuyruk sistemi istenmektedir. Hizmet noktalarından düğmeye basıldığında sıradaki numara o hizmet noktasındaki ve ortadaki sıra göstergesinde görüntülenecektir. Numara dağıtma merkezinde fiş verilmesi yerine kolaylık olsun diye ayrı bir alınan sıra numarası göstergesi olacaktır. Standart bulunan ödevlerden farklı bazı özellikler de istenecektir.
Bir rüzgâr sensörü yardımıyla rüzgârın yönü algılanacak ve bir düzenek rüzgâr yönüyle istenilen (mesela dik) bir açı yapacak şekilde yönlendirilecektir. Bunun için adım motoru kullanılabilir. Bir yelkenin veya rüzgâr türbininin otomatik olarak yönlendirilmesine yarayabilecektir.
AC'den DC'ye doğrultma yapıldıktan sonra bir DC-DC çevirici ile gerilim seviyesi ayarlanacaktır. Opamplı basit bir integral kontrol ile anahtarlamanın görev oranı (duty cycle) otomatik olarak ayarlanarak yük değişse de gerilimin istenen değerde OTOMATİK KONTROLLÜ olarak tutulması sağlanacaktır. Tercihen mikrodenetleyici kullanılmadan yapılması istenmektedir.
Yüksek bir sesin hangi yönden geldiğini gösterecek. Düzlemde 8 yönü gösteren LEDlerden biri yanarak yön gösterilecek. Değişik yöntemler deneyebilirsiniz. 3 mikrofona sesin ulaşma zamanları arasındaki farkı kullanmak mümkündür.
Gerçek anlamda bir araştırma ödevidir (derleme değil!). Yük altındaki voltaj düşümünü de dikkate alarak, yani bataryanın hem akımını hem gerilimini hassas ölçerek şarj durumunu (SOC) göstermeniz isteniyor. Çeşitli akım ve şarj durumlarında gerilim ölçümleri yapılarak matris tablolar oluşturulacak. Gerçek çalışma şartlarında ölçülen akım ve gerilime göre de şarj durumu bu tablolara göre belirlenecek.
Son yenilenme tarihi: 15.10.2015
4. hafta dersimizde yapılan dc motor simülasyonu programının düzenlenmiş halini indirebilirsiniz. MATLAB programıdır.
**********************
Aşağıdakiler ise 2012 tarihli dosyalar ve ödevlerdir:
Elektrik Motorlarının Denetimi dersinde MATLAB üzerinde yapılanlar ile ödevlerinizde yardımcı olacak MATLAB dosyalarını buradan indirebilirsiniz.
Başlıca dosyalar hakkında aıklamalar şöyledir:
DTC için derste kullandığım internet sayfasının bağlantısı
Ödevler şöyledir:
Sabit mıknatıslı senkron motor ve sargılı rotorlu senkron motor modellerinden birisini uzay vektörlü FOC, diğerini de DTC yöntemiyle kontrol etmeniz istenmektedir. Bunun için asenkron motor için yazılmış asenkron_pwm.m dosyası ve DTC klasöründeki dosyaları uygun şekilde düzenleyebilirsiniz. Ancak, senkron motorların en uygun simülasyonları senkron hızla dönen eksenlere (dq) göre olmasına rağmen kontrol yazılımınızın doğrudan dq akım bileşenlerinden ölçüm alması yasaktır; çünkü pratikte bu mümkün değildir. dq akım bileşenleri durgun alfa,beta eksenlerine dönüştürülerek ölçüm olarak alınmalıdır. (Bunun tekrar dq eksenlerine dönüştürülerek kullanılması yazılım için gereksiz bir dönüşüm-ters dönüşüm çifti gibi görülse de ileride ölçümlerde gürültü olduğunu düşündüğünüzde fark önemli olacak. Ama siz yine de şimdilik gürültüsüz çalışacaksınız.) Simülasyonlarda motorlar yüksüz kaldırılacak, hız dengeye gelince yüklenecek, tekrar hız dengeye gelince yük sıfırlanarak tekrar dengeye gelene kadar yeterli bir sürede simülasyon tamamlanacaktır. Akımlar ve hız çizilecektir. Programlarınız ile seçenekleriniz (DTC ile sargılı rotorlu ve FOC ile sabit mıknatıslı ya da DTC ile sabit mıknatıslı ve FOC ile sargılı rotorlu) birbirinizden alındığını düşündürtecek kadar benzememelidir.
Asenkron motor ve senkron motor için ayrı ayrı birer simulink model dosyası üzerinde motora uygun genlikte 50Hz'lik AC gerilim uygulayınız. Motor başta yüksüz olsun. Çalışma dengeye geldikten bir süre sonra anma değerine yakın büyüklükte bir yük torku uygulansın. Yeniden dengeye ulaşıldıktan sonra ise yük torku tamamen kaldırılsın. Yeniden dengeye ulaşıldıktan sonra AC kaynak geriliminin genliği aniden %40 artırılsın. Yeniden dengeye ulaşıldıktan sonra ise bu gerilim tekrar eski değerine getirilsin. Çalışmada görüntülenmesi istenen grafikler şunlardır: Senkron motorun stator, asenkron motorun rotor akısı vektörünün büyüklüğü ile iki motorda da stator fazlarından birisinin akımı (50Hz'lik AC akım) ve rotor hızı (devir/dakika = rpm cinsinden).
İki ayrı model dosyası teslim etmeniz beklenmektedir. Herbirinde 3'er grafik çizilmelidir.
Derste Euler metoduyla yapılan DC motor model simülasyonunu Runga-Kutta metoduna göre düzenleyiniz. Giriş voltajını rampa şeklinde sıfırdan itibaren artırarak motoru kaldırınız. Sonra voltajı anma değerinde sabit tutunuz. Kalkış sırasında ve motor dengeye gelene kadar bir süre yük torku sıfır olsun. Sonra aniden tam yük torkunu uygulayınız. Yine dengeye geldikten bir süre sonra aniden yük torkunu kaldırınız. Dengeye geldikten sonra giriş voltajını rampa inişi şeklinde zıt yönde anma değerine getiriniz ve bu değerde sabit tutunuz. Dengeye gelince öncekiyle aynı işaretli yük torkunu aniden uygulayınız. Bu durumda DC makine jeneratör moduna geçecek ve biraz hızlanacaktır. Dengede bir süre çalıştıktan sonra yük torkunu aniden kaldırınız(sıfırlayınız). Yine dengede bir süre çalıştıktan sonra giriş voltajını aniden sıfırlayınız. Dengeye gelinceye kadar (hız ve akım sıfırlanana kadar) bir süre daha çalıştırıp simülasyonu sonuçlandırınız. Tüm bunlar aynı simülasyon çalışması içinde yer alacaktır. Hız ve yük torkunu uygun bir ölçekle (değişimler farkedilebilecek şekilde) aynı grafik penceresinde, voltaj ve akım grafiklerini de başka bir grafik penceresinde yine uygun ölçeklerle çizdiriniz. Grafikler üzerine Matlab komutlarıyla açıklamalar yazdırınız.
Son yenilenme tarihi: 27.12.2018
Kontrol Sistemleri Tasarımı ders içeriği ve tanıtım formu (English available)
3. ve 4. ödev ile bazı dosyalar. Bu iki ödev 19 Ocak 2019 Cumartesi gününe kadar e-postalanmalıdır.
ÖDEV#2: 25 Kasım 2018 Pazar gününe kadar e-postalanmalıydı. Ödeve yardımcı olacak ders dosyamız.
ÖDEV#1: 04 Kasım 2018 Pazar gününe kadar e-postalanmalıydı.
Son yenilenme tarihi: 15.02.2012
Durum uzayı çizimleri için faydalanabileceğiniz bir dosya. İndiremezseniz görüntülediğiniz dosyadaki metni kopyalayıp bir .m dosyasına kaydederek kullanınız.
Ders 9 ile ilgili dosyalar (Yeni sekmede açıp toplu olarak ya da istediğiniz bileşenini indiriniz. En iyi Chrome ile çalışır.)
Ders 7 ile ilgili dosyalar (Yeni sekmede açıp indiriniz.)
Ders 6 ile ilgili dosya (Yeni sekmede açıp indiriniz.)
Ders 5 ile ilgili dosyalar (Yeni sekmede açıp indiriniz.)
Son yenilenme tarihi: 16.10.2025
Ödevler:
Ders notları:
Bu ders notlarının hazırlanmasında faydalanılan kaynaklar:
[1] Prof. Dr. Mustafa Kuzuoğlu'nun (ODTÜ Elk.-Elk. Müh. Böl.) Linear Systems Theory-1 dersinde anlattığı notlar.
[2] (Merhum) Prof. Dr. Veysel Silindir'in (Gazi Ünv. Elk.-Elk. Müh. Böl.) Kontrol Sistemleri-2 dersinde anlattığı notlar.
Son yenilenme tarihi: 07.01.2017
Aşağıda NPN ve PNP transistörlerin çalışma ilkeleri yeniden anlatılmıştır. Koyu yazılan kısım transistörün nasıl akım yükseltmesi yaptığının püf noktasıdır.
Aşağıda herhangi bir hata bulursanız lütfen A.Sevinc@kku.edu.tr adresine bildiriniz.
Soldaki NP eklemi ters kutuplanırsa taşıyıcılardan boşaltılmış bölge genişler. Eklem yüzeyinin P tarafında (-) yüklü alıcı iyonlar, N tarafında (+) yüklü verici iyonlar bulunduğundan, şekildeki yönde bir ξı elektrik alanı vardır. Bu alan çoğunluk taşıyıcılarının geçişine izin vermez. Azınlık taşıyıcısı olmadığı sürece bu eklemden akım geçmez.
Sağdaki PN eklemi doğru kutuplanırsa bu eklemin boşaltılmış bölgesi daralır. VBE voltajı, ξiç elektrik alanına zıt yönde, onu yenecek bir alan oluşturacak büyüklükteyse (iletim voltajına ulaşmışsa) çoğunluk taşıyıcıları bu eklemi geçerler ve B’den E’ye bir akım geçer. N bölgesinin çoğunluk taşıyıcıları olan serbest elektronlar P bölgesine ulaştıklarında, bu bölge çok ince ve yüksek özdirençli olduğu için, çoğu B ucuna ulaşamadan kendilerini soldaki eklemin taşıyıcılardan boşaltılmış bölgesinde bulurlar. P bölgesi için azınlık taşıyıcısı sayılan bu elektronlar, ξı elektrik alanının yardımıyla kolayca soldaki N bölgesine geçerler. Buradan da VCB geriliminin (+) kutbu tarafından çekilirler ve şekildeki yönde bir iC akımı oluşur.
P bölgesindeki serbest elektronların ancak az bir kısmı B ucuna ulaştığı için iC >> iB olur. Yani kollektör akımı (iC), beyz akımının (iB) yükseltilmişi olarak elde edilir.
Soldaki PN eklemi ters kutuplanırsa taşıyıcılardan boşaltılmış bölge genişler. Eklem yüzeyinin N tarafında (+) yüklü verici iyonlar, P tarafında (-) yüklü alıcı iyonlar bulunduğundan, şekildeki yönde bir ξı elektrik alanı vardır. Bu alan çoğunluk taşıyıcılarının geçişine izin vermez. Azınlık taşıyıcısı olmadığı sürece bu eklemden akım geçmez.
Sağdaki NP eklemi doğru kutuplanırsa bu eklemin boşaltılmış bölgesi daralır. VEB voltajı, ξiç elektrik alanına zıt yönde, onu yenecek bir alan oluşturacak büyüklükteyse (iletim voltajına ulaşmışsa) çoğunluk taşıyıcıları bu eklemi geçerler ve E’den B’ye bir akım geçer. P bölgesinin çoğunluk taşıyıcıları olan holler N bölgesine ulaştıklarında, bu bölge çok ince ve yüksek özdirençli olduğu için, çoğu B ucuna ulaşamadan kendilerini soldaki eklemin taşıyıcılardan boşaltılmış bölgesinde bulurlar. N bölgesi için azınlık taşıyıcısı sayılan bu holler, ξı elektrik alanının yardımıyla kolayca soldaki P bölgesine geçerler. Buradan da VBC geriliminin (-) kutbu tarafından çekilirler ve şekildeki yönde bir iC akımı oluşur.
N bölgesindeki hollerin ancak az bir kısmı B ucuna ulaştığı için iC >> iB olur. Yani kollektör akımı (iC), beyz akımının (iB) yükseltilmişi olarak elde edilir.
BJT'nin emiter ve kollektörünün birbiri yerine kullanılması halinde akım kazancı β çok küçük olur. Küçük akımlarda 1-2 civarında olur. Bu da tercih edilmeyen bir kullanım olur.
Soruyu biraz açalım: BJT'nin ters kullanımının sakıncası sadece kazancın düşmesi ise, onu anahtar olarak kullanırken kazancını umursamasak, tek bir BJT'yi çift yönlü anahtar olarak kullanmak ekonomik bir çözüm olur mu? Zira IGBT, MOSFET gibi anahtar elemanlar doyumdayken üzerinde 3,5-4V gerilim düşümü olurken BJT'de bu 0,2-0,3V'a kadar düşebilmektedir. Böylece çok daha az kayıpla çalışmış olmaz mıyız?
Cevap: Tek bir BJT bu amaçla kullanılabilir görünse de güç elektroniğinde böyle bir kullanım hiç tercih edilmez. Nedenleri:
Son yenilenme tarihi: 27.12.2010
Aşağıda bazı konvolüsyon soruları ve çözümleri verilmiştir.
Çözümlü sorular (4 sayfa 168KB):
Sinyaller ve Sistemler dersleri birleşmeden önceki Sinyaller ve Sitemler - 1 dersine ait mevcut bütün geçmiş yılların sınav soruları ve cevap anahtarları (48 sayfa 2,73MB) ya da divshare adresinden alınız.. İsterseniz aynı dosyayı aşağıdaki gibi daha küçük parçalar halinde de alabilirsiniz.
Son yenilenme tarihi: 27.12.2010
Sinyaller ve Sistemler dersleri birleşmeden önceki Sinyaller ve Sitemler - 2 dersine ait mevcut bütün geçmiş yılların sınav soruları ve ve cevap anahtarları (15 sayfa 1,1MB) ya da divshare adresinden alınız.