Son düzenlenme: 9.4.2024
Bu ödevin konusudur. Diğer ödevlerin aksine, bu ödevle ilgili konu anlatımı paylaşmayacağım. Bunun bir sebebi, bu konu üzerinde ne yazarsam yazayım çok eksik kalacak olması, çünkü çok çeşitli düşünme hataları var. Ama daha önemlisi, bu konu üzerinde bir ders vermenin, bir bakıma insanları nasıl aldatacağınızı öğretmek anlamına da gelmesi. Ama ödev olunca pek öyle olmuyor, kendiniz yaşadıklarınızdan, rahatsız olduklarınızı veya paylaşmak istediğiniz türde düşüncelerinizi örneklerle anlatmış olacaksınız.
Gelişmemekte ısrar eden toplumların başlıca sorunlarından birini ele alıyoruz. Bilimsel, ticari, siyasi, psikolojik ve gündelik pek çok olayda çok yapılan düşünme hatalarını sınıflandıracak ve örnekler vereceksiniz.
Hepimiz karşımızdaki insanlarda gördüğümüz kimi kasıtlı ve aldatmaya yönelik, kimi boş bulunmaktan, kimi saflıktan, kimi umursuzluktan pek çok mantık hatalarına çok defa sinirlenmiş, bazen de gülmüşüzdür. Tabii bunları kendimizde de bulup düzeltmeye çalışmamız gerekir. Okumuş yazmış insanlar olarak mantık hatalarıyla aldanmamız veya aldatmamız yakışık almaz. Bilimsel çalışmalarımızda da neyi neyle karşılaştırmak gerektiğini bilmek, hangi sonucun nasıl yorumlanıp yorumlanamayacağına karar verebilmek için de düşünmeyi bilmek, düşünme ve mantık hatalarından kaçınmak gerekmektedir. Toplum olarak gelişmemiz için bu hatalardan kurtulmamız çok önemlidir. Eğitim hayatımızdaki en önemli konulardan biri budur.
Düşünme hatalarını tanımlayıp sınıflandırmak, bunlara karşı uyanık olmayı ve gerektiğinde kolayca ifade etmeyi sağlar. Aksi halde, apaçık bir mantık hatası karşısında ifade zorluğu yaşamak çok sinir bozucu olabilir. Örnekleri ve sınıflandırmayı sizden beklediğim ve sizin vereceğiniz cevapları kısıtlamamak için normalde olmayacak, karikatürize edilmiş örnekler vereyim:
Gerçekler acıdır. Biber de acıdır. Öyleyse biber de bir gerçektir.
(Bu örnekteki çıkarım mantıksız ama sonuç doğru.)
Gerçekler acıdır. Baklava tatlıdır. Öyleyse baklava bir gerçek değildir.
(Bu örnekteki çıkarım mantıklı ama sonuç yanlış. Yanlışın nedeni düşünme hatası değil, ilk cümledeki bilgi (öncül) hatası. Sizin vereceğiniz örnekler bilgi hatasına değil, düşünme veya mantık hatalarına yönelik olmalıdır.)
Nasrettin Hoca bir kıyafet dükkanına girip bir şalvar beğenmiş.
"Kaça bu?" diye sormuş.
Satıcı: "5 akçe"
Hoca: "Tamam alıyorum"
Satıcı şalvarı sararken Hoca orada bir cüppe görmüş.
"Bu cüppe kaça?" diye sormuş.
Satıcı: "O da 5 akçe".
Hoca: "Peki o şalvarı bırakıp onun yerine bu cüppeyi alabilir miyim?"
Satıcı: "Tabii, olur, alabilirsiniz".
Şalvarı bırakıp cüppeyi alan Hoca dükkandan çıkarken satıcı seslenmiş:
"Efendim cüppenin parasını vermediniz!"
Hoca: "Cüppenin yerine şalvarı bıraktım ya".
Satıcı: "Ama şalvarın da parasını vermemiştiniz ki".
Hoca: "Yahu almadığım şeyin parasını niye vereyim?"
Şimdi gelin de buradaki mantık hatasını ciddi ciddi açıklamaya kalkın, tıkanırsınız; zaten bu yüzden gülersiniz. Pek çok fıkra, deyim, atasözü, replik, mantık hatalarını ciddi ciddi açıklamak yerine karikatürize ederek gözler önüne sermek için üretilmiştir. Ancak bazen bunlarda da mantık hatalarına rastlamaktayız. Mesela Temel'in lokantada zeytine çatal saplayamama fıkrasına yapılan göndermelerin, genellikle fıkrada dalga geçilen görüşü destekleme amaçlı olduğu hep gözümüzden kaçar.
Düşünme hatalarına her zaman gülüp geçmek, fıkralara, deyimlere gönderme yapmak olmuyor. Kendimizin veya karşımızdakinin konumu gereği, diplomatik bir dille ifade etmemiz gerekebiliyor. Ayrıca esprili göndermeler, kendimiz de mantık hatası yapıyorsak, tam tersine kendimizi gülünç duruma düşürebilir. Karşımızdakinden daha güçlü konumda olmak bizi küçük düşmekten kurtarmaz. Ayrıca insanlarla dalga geçmek hoş da değildir. Düşünme hatalarını güzelce açıklamak ve sınıflandırmak bu yüzden de önemlidir.
5 farklı mantık/düşünme hatası TÜRÜ yazınız. Her birine iki örnek veriniz. Her örneğinizin listenizdeki başka hangi mantık/düşünme hataları kapsamına girip girmediğini, gerekiyorsa açıklayarak belirtiniz. Elektronik ortamda hazırladığınız belgenin e-posta ile son gönderme tarihi: 30 Nisan 2024 Salı. Konu alanına Türkçe karakterlerle "ATY-2 Ödev 2" yazınız.
Dosya türü txt, doc, docx, pdf gibi yaygın biçimlerde olabilir. Dosya adı öğrenci numarası ile başlasın. Dosyadaki metin, seçilebilir ve kopyalanabilir olmalıdır (resim formatında değil). Bulut linki atmayınız, dosyanın kendisini mesaja ekleyiniz.
İnternette bu konuda açıklamalı ve sınıflandırmalı bazı paylaşımlar bulunmaktadır. İngilizce fallacy (çoğu kişinin doğru sandığı yanılgı) adıyla da arayabilirsiniz. Bunlardan faydalanabilirsiniz. Ancak, İNTERNETTE BU AMAÇLA HAZIRLANMIŞ LİSTELER EKSİK OLDUĞU GİBİ, BİR KISIM ÖRNEKLERİN VERİLMESİNDE DE BAŞKA MANTIK HATALARI BULUNUYOR. Bu yüzden her okuduğunuzu doğru zannetmemelisiniz.
Bazı örneklerde şuna dikkat etmelisiniz: Bazı çıkarsamalar, kesin gözüyle bakıldığında mantık hatasıdır ama yüksek ihtimal olarak düşünülmesi mantık hatası değildir. Böyle örneklerde bunları belirtmezseniz puan kaybedebilirsiniz.
Yazdığınız tüm metin, hem tür açıklaması hem örnekler, kendi cümlelerinizle yazılmış olmalıdır. Herhangi bir kaynaktan aynen veya yaklaşık aynı alınmış cümleler puanlama dışı olacaktır.
Cümleler farklı da olsa, yazdığınız 5 mantık/düşünme hatası türünün beşi de bir başka öğrencininkiyle aynı olması büyük puan kırılma nedeni olacaktır. Bu yüzden tek bir kaynağa bağlı kalmayınız.
Cümleler farklı da olsa, örneklerinizin HİÇ BİRİ bir başka yerden alıntı olmamalıdır. Bir başka öğrencininkiyle ya da erişebileceğim herhangi bir kaynaktakiyle aynı vereceğiniz örnekler puanlama dışı tutulacaktır.
Yazacağınız 5 mantık/düşünme hatası türleri birbirinden farklı değilse, tamamen diğerleri kapsamına girenler eksik cevap sayılacaktır.
Vereceğiniz örnekler birden fazla türe örnek niteliğinde olduğu halde bunu belirtmemeniz puan kırılma nedeni olacaktır. Fazladan yanlış türe yazmanız da öyledir. Birden fazla türe giren örnekleriniz, ilk yazıldığı yerdekinden başka türler için vermeniz gereken örnek sayısını azaltmaz.
Bir kısım siyasi görüşleri, etnik grup veya dini inançları doğrudan öven veya yeren örneklere de puan verilmeyecektir, bilimin de konusu olsa bile. Ancak "X görüşü", "a suçu", "B zümresi", "c fiili" gibi kapalı ifadelerle yazarsanız sorun olmaz.
Tam puan isteyenler, orijinal veya ilginç, pek fark edilmemiş cevaplar yakalamaya çalışmalıdır. Önceki yıllardan izlenimlerime göre bu ödevde yapılan başlıca hata, belirli bir düşünme hatası türüne takılıp kalmaktır. Öğrenci farklı türler gibi yazyor, ama çoğu yaklaşık aynı türde düşünme hataları oluyor. Bunlara dikkat ediniz.